Over de daden van het brein

Samenvatting

In een tiental essays probeert Jan van Riemsdijk de lezer te winnen voor de gedachte dat men het gedrag van de wetenschappelijke mens niet slechts dient te beoordelen op grond van de strengheid waarmee de wetenschappelijke manier van denken en doen - van experimenteren en verifiëren - door hem werd gevolgd. De stelling waarop de auteur zich baseert, is dat men zowel het gedrag van de wetenschapper, als de waarde van de behaalde resultaten, dient te benaderen vanuit de biologische principes die het gedrag van mens en dier beheersen. Deze biologische, en vooral ook neurologische, principes worden aan de orde gesteld in een essay getiteld: Het irrationele dier. Daarbij blijkt dat het wetenschappelijke gedrag van het individu op uiteenlopende wijzen zowel gedragen als gestuurd wordt door gedragssystemen ...die, als dragende waarden, achter het wetenschappelijke vernis van de expliciete methodiek verborgen bleven. Terwijl één essay gewijd wordt aan de ontwikkelingen die zich tijdens de voorwetenschappelijke periode voltrokken, en een ander essay aandacht schenkt aan het vele dat tijdens en na de wetenschappelijke revolutie in beweging kwam, zijn de meeste essays opgezet als monografieën waarin het leven en het werk van één bepaalde wetenschapper - achtereenvolgens Tinbergen, Freud, Kepler, Feierabend en Popper - werd bekeken. Naast de verkenning van een verzameling kentheoretische problemen komen hier ook al die kwesties aan de orde die opduiken als men zich afvraagt of de mens niet een beter thuis vindt in zijn talloze mythen en verhalen dan binnen het vaak zo kille gebied van de feiten. Waar, anders gezegd, liggen de beste kansen op een overleven van het individu en van de soort? De conclusie van de auteur is dat ons hele gedrag, met inbegrip van ons wetenschappelijke gedrag, meespeelt in een biologisch en evolutionair gebeuren waarbinnen een proces van natuurlijke selectie de toekomst van onze soort zal domineren. Eerder verscheen bij Eburon van dezelfde auteur een tweetal andere boeken: Bochtige wegen (Kentheoretische kanttekeningen in persoonlijke kaders) en Weerbericht Mensbericht (Onvoorspelbaarheden in het gedrag van het weer, en het beleven van de mens).