Tijdelijke bescherming van asielzoekers in de EU

Samenvatting

Deze studie gaat over tijdelijke bescherming van asielzoekers in de EU. In 2001 kwam richtlijn 2001/55/EG inzake tijdelijke bescherming in geval van massale toestroom van ontheemden tot stand. Een van de doelstellingen van deze richtlijn was de harmonisatie van de verschillende tijdelijke beschermingsregimes die in de lidstaten, mede als reactie op de burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië, waren ontstaan. In dit boek wordt onderzocht of deze doelstelling is bereikt. Hiertoe wordt allereerst aandacht besteed aan de wijze waarop drie EU-lidstaten, te weten Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk, in recht en praktijk vorm gaven aan tijdelijke bescherming voordat de Tijdelijke beschermingsrichtlijn tot stand kwam. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van de reactie van de regeringen v ...an deze drie lidstaten op drie grote asielzoekersgroepen (Tamils uit Sri Lanka, Bosniërs en Kosovo Albanezen). Wat opvalt, is dat alle drie de lidstaten deze groepen asielzoekers gedoogden. Dit gedogen vond plaats voorafgaand, tijdens en na de asielprocedure. Vervolgens wordt uitvoerig ingegaan op de rol en de inbreng van de drie lidstaten tijdens de onderhandelingen over de Tijdelijke beschermingsrichtlijn en op de inhoud van de richtlijn zelf. De drie lidstaten hebben geprobeerd op diverse punten hun eigen nationale wetgeving en praktijk op te nemen in de richtlijn. De uiteindelijke richtlijn biedt een relatief hoge graad van bescherming en niveau van opvang. Dit komt onder meer omdat de kans groot is dat er zich onder degenen die in aanmerking komen voor tijdelijke bescherming op grond van de richtlijn talrijke vluchtelingen in de zin van het Vluchtelingenverdrag kunnen bevinden en het niveau van opvang daarom niet veel lager kan zijn dan de rechten die dat verdrag aan vluchtelingen toekent. Bovendien moeten aantrekkelijke materiële rechten ervoor zorgen dat een te groot aantal asielverzoeken (die kunnen zorgen voor verstopping van het systeem ingeval van een massale toestroom) wordt voorkomen. Ook bevat de richtlijn een solidariteitsmechanisme. Met name Duitsland, dat in de jaren negentig van de vorige eeuw te maken had met grote aantallen asielzoekers, maakte zich hier tijdens de onderhandelingen hard voor. Tot slot laat de studie zien hoe de drie lidstaten de Tijdelijke beschermingsrichtlijn hebben omgezet in nationale wet- en regelgeving. In hoeverre is de eerdere regelgeving en praktijk ten aanzien van tijdelijke bescherming en de positie die de lidstaten innamen tijdens de onderhandelingen over de richtlijn hierbij van invloed geweest? De Tijdelijke beschermingsrichtlijn is tot op heden (nog) niet in werking gesteld. De volksopstanden in Noord-Afrika in de eerste helft van 2011 hebben er echter toe geleid dat de 'vergeten' richtlijn tien jaar na zijn totstandkoming weer onder de aandacht is gekomen