Instrumenten ter ondersteuning van de rechter bij de straftoemeting

Samenvatting

Het bepalen van de straf is in de meeste gevallen het sluitstuk van het strafproces. Het is bovendien het onderdeel van het strafproces dat een zeer grote grote impact heeft, zowel op de verdachte als op de samenleving. Het is alleen al daarom van groot belang dat de rechter weloverwogen de straf bepaalt. Daarbij wordt hij nauwelijks gestuurd door de wetgever. De vrijheid die de rechter daardoor heeft bij de straftoemeting wordt in het algemeen beschouwd als een belangrijk en waardevol kenmerk van het Nederlandse strafrecht, aangezien de rechter hierdoor in staat wordt gesteld bij de straftoemetingsbeslissing rekening te houden met alle mogelijke feiten en omstandigheden die hij voor de straf van belang acht. Daar staat tegenover dat hij het gebruik van die vrijheid voldoende moet verantwoorden, ... bijvoorbeeld door een duidelijke strafmotivering. Want in de grote mate van vrijheid schuilt het gevaar van willekeur en inconsistentie. Dit botst met de veranderende maatschappelijke en juridische eisen van (meer) rechtseenheid en transparantie, waardoor de vrijheid van de rechter onder druk kan komen te staan. Met de herziening van de rechterlijke organisatie in 2002 heeft de rechtsprekende macht een eigen opdracht gekregen ter bevordering van de juridische kwaliteit van en uniformiteit in de rechtspraak. In dat kader zijn binnen de rechtsprekende macht twee op landelijke niveau opererende instrumenten ontwikkeld die de rechter kunnen ondersteunen bij het bepalen van de straf. Deze instrumenten, de Databank Consistente Straftoemeting en de oriëntatiepunten straftoemeting, staan centraal in dit boek/onderzoek. In opdracht van de Raad voor de Rechtspraak is onderzoek verricht naar de effectiviteit van deze instrumenten. Daarbij is aandacht besteed aan de institutionele context waarbinnen de instrumenten functioneren, het ontwikkelingsproces van de instrumenten en de mate waarin de instrumenten daadwerkelijk worden gebruikt bij de straftoemeting. De uitgave van het rapport werd verzorgd door het E.M. Meijers Instituut voor Rechtswetenschappelijk onderzoek van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden, binnen het onderzoeksprogramma `Geschillenbeslechting`. Meijers-Reeks nr. 85