De ontdekking van de Middeleeuwen

Samenvatting

Tot aan het einde van de achttiende eeuw werden de Middeleeuwen afgedaan als een duister, barbaars tijdperk tussen de klassieke Oudheid en de Verlichting. Petrarca vond het een diepe afgrond. Erasmus verafschuwde de steriele geleerdheid van de Middeleeuwen. Voltaire haatte de middeleeuwse kerk, die het leven van mensen vergiftigde. En Adam Smith betreurde de macht van de gilden, die een vrije markt van vraag en aanbod in de weg stonden. Rond 1800 veranderde dat ineens. De Middeleeuwen waren nu een voorbeeld van authentieke menselijkheid, onderlinge verbondenheid en wederzijdse verantwoordelijkheid in hechte volksgemeenschappen. De Duitse dichter Novalis sprak van ¿schone schitterende tijden, toen Europa één christelijk land was¿, Walter Scott verheerlijkte in Ivanhoe de belangeloze trouw van ... de ridder, Karl Marx en William Morris zagen in de middeleeuwse gilden een voorafspiegeling van de solidariteit van de arbeidende klasse. Peter Raedts laat zien hoe deze radicale breuk samenhangt met de opkomst van de moderne nationale staat en met de overgang van een agrarische naar een geïndustrialiseerde samenleving. Deze ingrijpende veranderingen haalden de bestaande sociale structuren overhoop en om de veelal kwalijke gevolgen daarvan het hoofd te bieden keken schrijvers, dichters, filosofen en politici naar idealen van nationale tradities en volksgeest ¿ en die vonden ze in de Middeleeuwen. De ontdekking van de Middeleeuwen is een baanbrekend boek over de manier waarop men in Duitsland, Engeland, Frankrijk en Italië een eigen verleden heeft geconstrueerd. En het laat zien waarom de Nederlandse blik op de eigen geschiedenis volkomen anders was dan die van de ons omringende landen. Waren de Middeleeuwen een tijd van hechte gemeenschap en ridderlijke trouw of een tijd van barbaars geweld en ruwe onderdrukking? Een tijd om te vergeten of een tijd om naar terug te verlangen? Tolkien¿s Lord of the Rings of Verhoeven¿s Flesh and Blood? Sinds de Renaissance roept het beeld van de Middeleeuwen sterk wisselende emoties op. Afkeer en idealisering wisselen elkaar af tot op de dag van vandaag. Dit boek brengt die wisselende waardering van de Middeleeuwen in kaart en onderzoekt waarom de Middeleeuwen nooit een vaste plaats gevonden hebben in het collectieve geheugen van Europa.