Proactief handhaven en gelijk behandelen

Samenvatting

Om jeugdoverlast en jeugdcriminaliteit effectief tegen te gaan, kan de politie gebruikmaken van een aantal proactieve instrumenten. Overlastgevende jeugdgroepen worden in kaart gebracht, jongeren die rondhangen op straat kunnen daarop door agenten worden aangesproken en bij aanwijzingen van misstanden kunnen agenten overgaan tot fouillering van jongeren of hun vragen zich te identificeren. Dit proactieve optreden, waaraan geen concrete verdenking van een strafbaar feit ten grondslag ligt, geeft agenten behoorlijk wat 'discretionaire' ruimte om naar eigen inzicht te handelen. Dat vergroot het risico op ongelijke behandeling en kan jongeren met een bepaalde (etnische) achtergrond het gevoel geven dat de politie het vooral op hen gemunt heeft. Deze studie brengt in beeld hoe agenten ... in de praktijk proactieve instrumenten inzetten en hoe dit door de jongeren wordt beleefd en beoordeeld. Nagegaan wordt in hoeverre sprake is van ongelijke behandeling - feitelijk of in de beleving van jongeren - en wat de mogelijke consequenties zijn voor het gezag van de politie en haar maatschappelijke legitimiteitspositie. Het politieoptreden is onderzocht door middel van observaties van twintig politiediensten in een grote Nederlandse stad. Daarnaast zijn surveys gehouden onder scholieren (in verschillende steden) en onder jongeren op straat en in jongerencentra. Geconcludeerd wordt dat agenten weliswaar veelvuldig gebruikmaken van proactieve instrumenten, maar dat ongelijke behandeling daarbij eerder uitzondering is dan regel. Voor zover sprake is van verschillen in behandeling, blijkt dat de politie zich sterker laat leiden door relevante criteria, zoals hanggedrag op straat, dan door de etnische achtergrond van de jongeren. Als rekening wordt gehouden met hun gedragingen, dan beoordelen jongeren met verschillende etnische achtergronden het politieoptreden niet anders. Wel blijkt uit de surveys en de nagesprekken met jongeren dat zij de eerlijkheid en de rechtvaardigheid van het politieoptreden jegens minderheden in twijfel trekken. Ze verwijzen daarbij naar concrete incidenten die zij hebben ervaren of waarvan ze hebben gehoord. De onderzoekers concluderen dat dit soort incidenten belangrijke gevolgen kan hebben voor de reputatie en de gezagspositie van de politie. Mede daarom is het van groot belang dat er ook binnen de politie systematisch aandacht is voor het voorkomen van ongelijke behandeling van etnische minderheden. De reeks Politiewetenschap is een uitgave van het Onderzoeksprogramma Politie & Wetenschap, een zelfstandig onderdeel van de Politieacademie. Politie & Wetenschap beoogt een stimulans te geven aan zowel de (wetenschappelijke) kennisontwikkeling op het gebied van politie en veiligheid als de daadwerkelijke benutting daarvan in praktijk, beleid en opleiding. Publicaties in de reeks Politiewetenschap betreffen in het algemeen studies met een meer theoretisch, verkennend of beschouwend karakter.