Een knaap a deux mains

Samenvatting

Geen wonder dat Tiemen Hooiberg (1809-1897) door één van zijn leidslieden \'een knaap à deux mains\' is genoemd. In één leven was hij tekenaar-lithograaf, museum-amanuensis, opgravingsassistent, drukker, uitgever, papier- en boekhandelaar, huisonderwijzer, kweekschool en HBS-leraar, auteur van dictionaires en schoolboeken, vertaler, handelaar in Engelse handwerkartikelen, speculant in huizen ....! Hooiberg, een van de beste lithografen van zijn tijd, was bijna 60 jaar lang hoofd van de steendrukkerij van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden. Lithografie (steendruk) was in de negentiende-eeuw het belangrijkste reproductiemedium voor het maken van afbeeldingen totdat fotografie er rond 1900 voor in de plaats kwam. ... Hooibergs productie voor het museum en andere opdrachtgevers was enorm.Hooiberg heeft bijna de hele negentiende eeuw meegemaakt. Hij werkte onder de eerste drie directeuren van het museum. Professor Caspar Reuvens nam hem in 1830 in dienst als opgravingstekenaar op het landgoed Arentsburg bij Voorburg en begeleidde vervolgens zijn eerste lithografische projecten. Een museum met een eigen drukkerij, door Reuvens opgericht, was een unicum. Samen met Reuvens\' opvolger Conrad Leemans, door Hooiberg steeds \'mijn chef\' genoemd, werkte hij decennia lang aan de \'Monumens égyptiens\', de volumineuze publicatie van de Egyptische collectie waarvoor hij honderden litho\'s maakte en die onder zijn derde baas, de internationaal vermaarde Egyptoloog Willem Pleyte, is voltooid. In zijn autobiografie De geschiedenis van een ruim tachtigjarig leven, uit herinneringen samengesteld blikt Tiemen Hooiberg terug op zijn talrijke werkzaamheden, zijn ervaringen in het museum, zijn avonturen in binnen- en buitenland, zijn audiëntie bij koning Willem I en ontmoetingen met bekende Nederlanders waaronder veel leden van de Leidse elite. Ook de herinneringen aan zijn jeugd, zijn ouders en leermeesters, zijn vrouw en kinderen, en andere huisgenoten (studenten op kamers!) komen uitvoerig ter sprake. Hooibergs negentiende-eeuwse Nederlands is aantrekkelijk, soms heel vermakelijk en klinkt alsof het door hemzelf is uitgevonden. De eerste editie van De geschiedenis van een ruim tachtigjarig leven verscheen in 1893 en is gedrukt door Drukkerij Hooiberg in Epe. De directeur van deze drukkerij was Tiemens zoon Andries, bij wie hij de laatste acht jaar van zijn leven heeft gewoond. De oplaag van het boek was zeer klein: alleen familieleden, vrienden en bekenden ontvingen een exemplaar. Het was \'niet in den handel\', zoals op de achterkaft was vermeld. De thans voorliggende geannoteerde heruitgave is dus de eerste publieksuitgave. Daarin zijn in aansluiting op Hooibergs tekst enige nog niet eerder gepubliceerde brieven van hem opgenomen. Deze zijn gericht aan zijn vriend, de Leidse uitgever Sijthoff, en werpen licht op Hooibergs leven in Epe na de voltooiing van zijn boek.