Pompe-reeks Relaties van gezag en verantwoordelijkheid: strafrechtelijke ontwikkelingen

Samenvatting

Het straf(proces)recht verleent aan overheidsfunctionarissen competenties die ingebed zijn in een systematisch geheel van rechtsregels. Daarmee heeft de wetgever een systematisch geheel van rechtsbetrekkingen in het leven geroepen. Enerzijds normeert het straf(proces)recht de relatie tussen overheid en burger, anderzijds regelt het de interne betrekkingen tussen overheidsfunctionarissen.In dit geheel van externe en interne relaties worden verantwoordelijkheden en gezagsaanspraken over personen en instanties gedistribueerd. Al enige decennia zijn deze relaties van gezag en verantwoordelijkheid op verschillende niveaus aan soms subtiele, soms ingrijpende verschuivingen onderhevig. Zo is erkenning door burgers van het gezag van de verschillende functionarissen binnen het strafrecht minder vanzelfsprekend ... geworden. Gezag is daarmee een fluctuerend, moeilijk te verwerven goed geworden.Met het tanende gezag is ook de verdeling van verantwoordelijkheid over de bij de strafrechtspleging betrokken actoren aan verschuivingen onderhevig. De positie en verantwoordelijkheden van de wetgever, het Openbaar Ministerie, de politie, de rechter, de verdachte en diens raadsman en - inmiddels vanzelfsprekend - het slachtoffer worden niet langer uitsluitend beheerst door de uitgangspunten van de klassieke democratische rechtsstaat. Hun posities en verantwoordelijkheden worden meer en meer beoordeeld vanuit een instrumenteel perspectief, waarin de bescherming van het individu tegen tegen dreigingen en risico\'s centraal staat.Onder invloed van veranderde opvattingen over burgerschap en democratie is de traditionele verdeling van gezag en verantwoordelijkheid binnen de strafrechtspleging onder druk komen te staan. De hoge vlucht van het risico- en veiligheidsdenken, alsmede de maatschappelijke tendensen tot individualisering en groeiende burgerlijke mondigheid stellen de strafrechtspleging voor belangrijke uitdagingen. In de bijdragen in deze bundel wordt vanuit uiteenlopende gezichtspunten een waaier aan ontwikkelingen besproken die verband houden met deze uitdagingen.