De Velperweg in kaart gebracht 1600-1795

Samenvatting

Het buitengebied van Arnhem in de 16de en 17de eeuw is nooit uitvoerig onderzocht. Dit boek neemt het oostelijk schependom onder de loep, met name het gedeelte dat in de nabijheid lag van de Velperweg. In dit gebied gevormd door de Mussenberg, de Geylhorn (bij het latere Molenbeke), Monnikhuizen en Rennenenk-Bethanië-Presikhaaf is vooral de totstandkoming van de landgoederen Klarenbeek, Angerenstein en Plattenburg van belang. Doordat hier veel gebied ontgonnen is, treffen we er eigenaren en pachters aan, en zijn er schriftelijke bronnen die antwoord geven op de vragen: wie woonden er aan de Velperweg, wat voor mensen waren dat, wat waren hun eigenaardigheden, hoe groot was hun bezit, wat veranderde er in die twee eeuwen? De aandacht gaat daarbij niet alleen uit naar de rijke bovenlaag, die ...ook herenhuizen had in de stad, maar tevens naar de leefomstandigheden van boeren, knechten en schaapherders.Het boek is een drieluik. Deel 1 begint met anekdotisch getinte voorvallen die in dit gebied hebben plaatsgehad, en met een uitgebreide verkenning van de Velperweg zelf. Vervolgens wordt een overzicht gegeven van bijna alle eigenaren en hun percelen in de eerste helft van de 17de eeuw. Van de bezittende instellingen was het leprozenhospitaal St.-Anthonis aanvankelijk de belangrijkste. Het stond aan het begin van de Velperweg, bij het gehucht St.-Anthonis dat een eigen schutterij had. Het gehucht Monnikhuizerbeek lag even verderop, vlakbij het imponerende landgoed Klarenbeek, dat in de 18de eeuw al toeristische belangstelling trok. Deel 2 geeft verhalen rond enkele belangrijke Arnhemse families, onder andere Huygens en Van Dans. Deel 3 biedt geografisch geordende informatie over elk perceel afzonderlijk in de Geylhorn en de Monnikhuizer Tiend. Een systematische analyse van drie gedetailleerde kaarten van Nic. van Geelkercken (1643), G. Verbeek (1749) en F. Beijerinck (1767) wordt gekoppeld aan fiscale gegevens omtrent de eigenaren en pachters van de landgoederen en akkers.Deze studie in eigendomsgeschiedenis is zoveel mogelijk verlevendigd met allerhande historisch materiaal, zoals fascinerende kaarten. De vele verhalen brengen het verleden verrassend tot leven, wat een boeiende omgevingsgeschiedenis oplevert. Daarnaast is dit boek een rijke genealogische bron. De auteur, Menno Potjer (1942), was docent geschiedenis in Kisangani (Congo), Arnhem en Nijmegen. Hij publiceerde de Historische Atlas van Arnhem (2006) en vele artikelen over de geschiedenis van de stad.